آشنایی به راه و روش کسب مجهولات

اهداف مطالعه روش تحقيق

1-آشنايي به راه وروش كسب مجهولات <- مسئله و مشكل معلوم و مشخص است به دنبال عوامل ايجاد كننده هستيم 2-آشنايي به راه وروش دستيابي به حقايق <- حقيقت براي ما ناشناخته است و به دنبال كشف وبا ايجاد آن هستيم                  

آشنايي با مسائل ومشكلات موجود در انجام تحقيق

آشنايي به راه وروش هاي علمي تحقيق ازطريق مطالعه نظري وكسب تجربيات عملي

كسب آمادگي لازم براي انجام يك تحقيق

علم چيست؟ عبارت است از تراكم سيستماتيك اطلاعات ودانستنيها قابل اثبات به عبارت ديگر روش كشف مجهولات از طريق معلومات يا توافق فكري و توافق نظري

اهداف علم

1-فرارفتن از حد توصيف 2-مدرج ساختن ابزار شناخت ورابطه هاي علي سنجش 3-پايداري پديده ها      4-تعين رابطه تقدم      5-تعيين تكرارپذيري

1-

2-

3-آنچه از روابط پديده ها بدست مي آيد حقيقي است يا خير

4-علم بدنبال اثبات تقدم علت بر معلول است

5-آيا اگر به نتيجه يك بررسي علمي دست يافتيم در صورت تكرار برسي وآزمون نتايج يكسان بدست مي آيد

مختصات علم

1-از روش خاص پيروي مي‌كند

2-ابطال پذير است وبدليل ابزار وفنون جديد وشرايط زمان ومكان جامعه آماري باعث يافته هاي جديد علمي مي‌شود كه علوم قبلي را ابطال مي‌كند

3-داراي تكامل طولي و عرضي است پيشرفت هاي بدست آمده در يك زمينه علمي بدون منسوخ كردن ونفي علوم قبلي گسترش مي يابند و از نظر عرفي رشد وتكامل مي يابند.( مثال كشف عناصر موجود در طبيعت)

تكامل طولي علم باعث نفي يافته هاي قبلي ميشود(مانند كشف گردش زمين به دور خورشيد )

هدف علمشناخت حقيقت است

شيوه هاي شناخت

1-روش حجيت (تقليد محض) Authortarian mode

از طريق استناد ومراجعه به كساني كه داراي صلاحيت علمي واجتماعي لازم مي باشند بدست مي آيد وميزان صلاحيت وارجحيت وشهرت فرد تاثير بسياري دارد وا نديشه چنداني نمي طلبد

روش پررمزوراز mysterical mode

از طريق تاكيد بر نيروهاي برتر و يا ماوراء طبيعه در حدود شناخت روابط بين پديده ها بر مي آيند

روش منطقي(فردگرايانه)Rationalistic mode

هر چيزي براساس عقل ومنطق قابل شناخت مي‌باشد. در اين روش روشهاي قبلي مردود هستند وهر چه از طريق انديشه و عقل بدست مي آيد قابل قبول مي‌باشد(دكارت)

روش علمي scintific

در اين روش از طريق حس وتجربه واقعيت مسائل روشن وقابل شناخت مي‌شوند. و در بين تمام روشها بيشترين استفاده را در شناخت دارد هر چند ممكن است كه از ساير روشهاي شناخت به منظور مراحلي از روش تحقيق استفاده شوند ولي در نهايت بايستي از طريق روش علمي تاييد شوند

روش –شيوه Metod

دستيابي به نتايج علمي ميسر نيست مگر با روش شناسي صحيح

روش(دكارت) راهي است كه براي دستيابي به حقيقت علوم بايد پيمود وبه عبارتي مجموعه تدابير وشيوه هايي است كه براي شناخت حقيقت و بركناري از لغزش به كار برده ميشود و به طور كلي به سه چيز اطلاق مي‌شود

مجموعه طرق كه انسان را به كشف مجهولات وحل مشكلات هدايت مي‌كند

مجموعه قواعد كه به هنگام بررسي وپژوهشي واقعيات بايد به كار برده شود

مجموعه ابزار وفنون كه راهبري از مجهولات به معلومات را ميسر مي‌كند

ويژگيهاي روش

 1- انتظام پذير بودن systematic   2-عقلايي بودن Rationalistic

3-روش علمي Emetion   4-واقعيت گرايي Reality  

 5-شك دستوريMetodcal doobt

1-انتظام پذير بودن  روش ممكن است مجموعه اي از اقدامات مختلف باشد وبايستي تقدم وتاخير آن رعايت شود ودر غير اين صورت نتيجه اي حاصل نمي شود.

2-عقلايي بودن  هر روش منظمي بايد بر عقل وفرد منطبق باشد و بنابراين روشهاي انتظام پذير كه ناشي از توهم وتخيلات واحساسات باشد پذيرفتني نيست

روح علمي هر روش منظم وعقلايي بايد داراي روح علمي نيز باشدكه مستلزم شرايطي چون بي طرفي خويشتن داراي صعه صدر وتواضع است.

واقعيت گرايي كشف قوانين درست تا نظريات مطقن بايد از مسائلي چون درون كاوي-درون نگري يا شهودگرايي و هر آنچه را كه موجب دوري از واقعيت مي‌شود جدايي يابد

شك دستوري در اين روش محقق به دنبال پي ريزي روشي است كه بدور از تقليد صرف يا حافظه محض و يا تعقل وانديشه مبتني بر شك دستوري مقدمه دانش مستقل را فراهم نمايد.

قواعد و ويژگيهاي تحقيق علمي

قاعده تجاهل يعني خود را به جهل زدن و پاك نمودن ذهن از هر گونه پيش داوري وكنار گذاشتن كليه محفوظات كه باعث عدم بي طرفي مي‌شود واحساسات وتعصبات را در امر تحقيق دخالت ميدهد

عينيت گرايي هر آنچه را مي بينيم ملاك عمل قرارداده و حتي الامكان در جمع آوري اطلاعات به روش علمي استفاده نماييم و از روش ذهني تنها در تبيين استدلالها و تجزيه وتحليل ونتيجه گيري مطالب استفاده كنيم

تحديد مصاديق ( محدود كردن) مشخص نمودن حدود يك مسئله جهت جلوگيري از دخالت عوامل خارجي بايد موضوع مورد بررسي را به كوچكترين اجزا ممكن تجزيه نمود و

حدود هر مورد را مشخص نماييم اين امر باعث مي‌شود تا عوامل خارجي درامر تحقيق دخالتي نداشته باشند از طرفي امكان سنجش واندازه گيري آن فراهم شود.

به هم پيوستگي در قاعده به هم پيوستگي محقق بايد در تجزيه وتحليل وتصميم گيري اصل كليت را در نظر داشته باشد وبا توجه به ارتباط بين امور آنها راتجزيه وتحليل كند و چنانچه جزئيات موضوعي به صورت منفرد ومجزا مورد مطالعه قرار گيرد بايد در نهايت تاثيرات متقابل آن با ديگر اجزاء مورد بررسي قرارگيرد مانند بررسي ابعاد و اجزا ساختار سازماني به صورت جزيي و بعد تجزيه وتحليل آن با ديگر اجزا مورد بررسي قرار گيرد مانند بررسي ابعاد و اجزا ساختار سازماني به صورت جزيي و بعد تجزيه وتحليل آن در يك قالب كلي وپيوسته

افزايشي بودن نتايج حاصل از تحقيقات علمي بايد اطلاعات جديدي به دانش بشري اضافه كند وموجب گسترش مرزهاي آن گردد بنابراين سازمان دهي و بيان مجدد دانسته هاي قبلي نمي تواند تحقيق علمي محسوب شود.

تجربي بودن وجود امكان آزمايش علمي و عيني فرضهاي ذهني در مقابل واقعيات است

نظم داشتن  در تحقيق علمي بايد از روشهاي سيستماتيك ومنظم بهره جست

تحقيق طلبي محقق بايد در حوضه مورد تحقيق ومطالعه از آگاهي ودانش نسبي برخوردار باشد

تعميم پذيري نتايج حاصل از تحقيق بايد قابليت عموميت دادن آن به جامعه آماري را داشته باشد

جرات طلبي شهامت داشتن براي ارائه نتايج حاصله از تحقيق

صبر و شكيبايي به معناي استمرار تلاش وپرهيز از ياس ونااميدي وترس

تعريف روش علمي تحقيق عبارت است از فرايندي منظم وسيستماتيك جهت دستيابي به پاسخهاي صحيح و سوالات مهم مرتبط با استفاده از ابزار علمي ومنظم جمع آوري طبقه بندي وتجزيه وتحليل اطلاعات براي رسيدن به يك هدف معين

واژگان كليدي

1مفهوم concept 2سازه construct  3فرضيه Hypothesis  4متغيرvatiable

 5نظريه theory 6قانون priciple  7استدلال Reasoning  8تعريف Definition  9روايي validity 10پاياييReliability 

 مفهوم concept

اگر من فرمانرواي جهان بودم اولين كاري كه مي كردم تثبيت معني ومفهوم واژه ها بود زيرا آن مقدمه هر عمل است

كنفسيوس

مفهوم يكي از مهمترين نمادها در زبان بويژه در رابطه با پژوهش علمي است علم براي تشريح دنياي تجربي با مفاهيم آغاز مي‌شود وهر پژوهشگر به منظور درك روابط موجود بين داده ها و با پديده ها ناگزير به كار بردن آن است مفهوم راميتوان انتزاع يا تجريد رويدادهاي مشاهده پذير دانست تشكيل مفهوم راهي كوتاه براي تعريف وتوصيف واقعيات است وامر تفكر را ساده مي سازد و از طريق آن ويژگيهاي مشترك چيزهاي جزيي وخاص تامين مي‌شود.

اندازه گيري مفاهيم  قابليت اندازه گيري مفاهيم متفاوت است به عبارتي برخي از  مفاهيم را ميتوان اندازه گيري نمود و برخي ديگر را نميتوان اندازه گرفت هنگامي يك مفهوم واقعي يا ملموس ناميده ميشود كه براساس فعاليتهاي حسي و يا حداقل كوشش ساخته مي‌شود مانند خانه گريه انسان گفتگو مديريت ورود در اينجا انسان وخانه قابل ديدن است وگريه و گفتگو قابل شنيدن و به طور كلي مي‌توان چنين گفت چنانچه مفهومي قائم به يك شرايط زماني مكاني باشد آنرا واقعي يا تجربي گويند اما مفايهمي هستند كه از هر گونه شرايط زماني ومكاني مستقل هستند و به توصيف موجودييت هاي غيرقابل مشاهده مي پردازند اين گونه مفاهيم را مجرد يا نظري گويند عاطفه –محبت-روح

كاركرد ونقش مفاهيم از جمله كاركردهاي مفاهيم آن است كه بنياد ارتباط محسوب مي‌شود بدون مجموعه اي از مفاهيم كه روي آن توافق شده است ارتباط ين دانشمندان و پژوهشگران ناممكن است واز طريق آنهاست كه اطلاعات وادراكات انتقال مي يابد از طريق مفاهيم است كه عمل طبقه بندي وتصميم صورت مي گيرد دانشمندان تجارب و مشاهدات خود را به صورت مفاهيم طبقه بندي نموده و آنها را سازمان داده ونظم ودر نتيجه تعميم مي دهند بايد توجه داشت مفاهيم در حقيقت خود به عنوان پديده اي تجربي وجود ندارد بلكه نمادي از يك پديده هستند بطور نمونه اين خطاست كه بگوئيم مفهومي مانند قدرت به عنوان عاملي است كه داراي كنش ها نيازها وغرايزاست در تحقيق علمي مي‌توان از مفاهيم به عنوان مولفه هاي تئوري با نظري استفاده كرد وآنها را بدين ترتيب مورد بررسي و مطالعه قرارداد.

سازهConstract 

برخي  از مفاهيم رانمي توان به آساني به پديده هاي كه اين مفاهيم در برابر آنها ايجاد شده است ربط داد مثلا مفاهيمي چون طرز فكر- يادگيري انگيزه و.. معني اين مفاهيم را نمي توان به سهولت با نشان دادن چيزهايي خاص يا افراد و رويدادهاي معيني به ديگران تفهيم كرد. اين نوع پديده ها كه فراتر از رويدادهاي محسوس وملموس مي باشند نيازمند آنندكه تجزيه پذيري و قابليت انتزاع پذيري آنها (ذهني بودن) كاهش يابد و همه  بتوانند به طرق مشتركي نسبت به آن فهم پيدا كنند بدين منظور از ابزارديگري كه سازه ناميده مي‌شود به عنان يك پل ارتباطي براي رسيدن از مفهوم به مشهودات استفاده مي‌شود.

سازه خود يك مفهوم است اما داراي معاني اضافي است كه بگونه اي ارادي وخودآگاه براي يك هدف خاص علمي ايجاد، كشف، اختراع وپذيرفته مي‌شود.

تعريف Definiton

يكي از نمادهايي است كه در زبان مورد استفاده قرار مي گيرد بسياري از ابهامات سوء  برداشتهاو ادركات متفاوت از مفاهيم واحد به ويژه در زندگي روزمره و در گفتار محاوره اي ناشي از پيچيدگي ها وعدم وضوحي است كه دراين مفاهيم وجوددارد./ بدين منظور لازم است بويژه براي مفاهيمي كه داراي درجه ذهنيت پذيري بيشتري است از ابزاري به نام تعريف استفاده نماييم تا درجه ابهام پذيري شتراك نظر جلوگيري از سوء برداشت وادراك متفاوت را از آن طريق گرفت بسياري از اختلافاتي كه ما بعضا مشاهده مي كنيم تنها با ارائه تعريف ميتواند برطرف شود با توجه به اينكه ما در يك تحقيق علمي نياز داريم از مفاهيم متعددي استفاده نماييم واين مفاهيم در بسياري از موارد با رويكردهاي متفاوتي مورد بررسي قرار گرفته اند وتعاريف متعددي از آن ها ارائه شده است ما نيازمنديم با توجه به هدف تحقيق تعريف متناسبي را از بين تعاريف ارائه شده انتخاب ومبناي مطالعه خود قرار داهيم.

تعريف يعني قضيه اي كه به توصيف وتشريح يك پديده( مفهوم) مي پردازد وآنرا قابل درك تر بيان مي نمايد.

تعريف بايد به نكاتي توجه كنيم از جمله آنكه

مفاهيم واضح وروشن كه هيچ ا بهامي در آن وجود ندارد نياز به تعريف ندارد

مفاهيمي را كه حتي داراي ابهام اندكي است نبايد بدون تعريف رها كرد

در تعريف حتي الامكان نبايد از واژه ها و اصطلاحاتي استفاده كرد كه خود نياز به تعريف داشته باشند

عملياتي سازي ومفهوم سازي در راستاي يك پژوهش محقق داراي يك وظيفه دو جانبه مي‌باشد

1-در مطالعه وتحقيقاتي كه فرضيه هاي آن مبتني بر يكي از تئوريهاي رايج است وظيفه محقق نزديك كردن ذهنيات به عينيات است كه بوسيله آنها به سنجش يك تئوري با فرضيه هاي منزلت بر آن مي پردازد يعني تئوري را قابل سنجش واندازه گيري مي نمايد

2-در تحقيقات اكتشافي  وظيفه محقق از طريق مشاهده واندازه گري جزئيات تغيير امور عيني به امور ذهني (ساختن فرضيه وتئوري) ونزديك كردن تجارب به تفكرات وتئوريهاست. هر يك از دو وظيفه فوق نام خاص خود را داراست حركت محقق از بالا به پايين از انديشه (تئوري فرضيه يا مفهوم) به مشاهده (مشهود ، متغير) را اصطلاحاً عملياتي كردن ميگويند.

يعني قابل مشاهده ساختن يك تئوري وپيش بيني طرق اندازه گيري آن است

عكس اين موضوع را مفهوم سازي مي گويند

مثال عملياتي سازي: بين انتخاب استراتژيك وميزان كارآفريني سازمان رابطه اي دارد

متغير variable

متغير يعني چيزي كه تغيير مي يابد و به خود مقادير و ارزشهاي مختلفي را مي گيرد و در زمانها و مكانهاي مختلف داراي ارزشهاي متفاوتي است به طور كلي هر چيزي كه تغيير يابد يك متغير مي نامند

انواع متغير

1متغير مستقل (Indipendent vari)    2متغير وابسته (Dependent vari)

3متغير تعديل كننده (moderating vario) 4متغيرمداخله گر(Interening vari)

5متغيركنترل (control vari)

متغير مستقل متغيري است كه هدف از بررسي آن ميزان تاثير پذيري آن توسط متغير ديگري (وابسته) مي‌باشد بررسي تاثير اشتغال بر ميزان بزهكاري جوانان

بررسي ميزان سبك رهبري بر ميزان تعهد كاركنان در سازمان

متغير وابسته

متغيري است كه هدف محقق بررسي وتحليل آن و نيز پيدا كردن راه حل يا راه حلهايي براي آن مي‌باشد به عبارتي متغيروابسته متغيري است كه تحت تاثير متغير مستقل مي‌باشد

متغير تعديل كننده  متغيري است كه تاثير متغير مستقل بر وابسته مشروط بر آن است

متغير مداخله گر(مزاحم): متغير مداخله گر مزاحم متغيري است كه بر نحوه اثرگذاري متغير مستقل بر وابسته دخالت مي‌كند وهدف محقق پيداكردن آن وخنثي سازي تاثير آن ميباشد.

متغير كنترل بدليل تاثير همزماني كه متغيرهاي مستقل بر روي يكديگر دارند لذا هنگامي كه مي خواهيم تاثير هر يك از آنها را بررسي متغير وابسته ومحاسبه كنيم بهتر است ميزان اثرات مثبت يا منفي متغيرهاي مستقل بر روي يكديگر را خنثي ساخته تا از اين طريق ميزان واقعي تاثير هر يك از آنهابه روي متغير وابسته مشخص ومعين گردد.

فرضيه Hvpothesis

بيان يك مسئله ميتواند به صورت كلي پژوهش را هدايت كند اما تمام اطلاعات علمي پژوهشي را در بر ندارند از طرف ديگر چنانچه كليه اطلاعات پژوهشي را در مسئله مطرح كنيم مسئله به گونه اي بزرگ مي‌شود كه هدايت آن امكان پذير نيست و هر گز به صورت علمي حل نخواهد شد لذا نياز به مفهومي در اينجا مي‌باشد كه بتواند ضمن تعيين حدود انجام كار ورسيدن به پاسخ و ارائه راه كار به مسئله مورد نظر امكان بررسي ومطالعه مشخص تر وهدفمندتر را براي محقق فراهم سازد. رابطه فرضيه با تحقيق مثل رابطه راه و مسافرت است هر چه راه هموارتر ومطمئن تر باشد مسافرت راحت تر و بي خطر تر انجام مي‌شود لذا در تحقيقي كه فاقد فرضيه باشد محقق سرگردان وبلاتكليف است بنابراين ميتوان گفت اثر مسئله وظيفه محقق را روشن مي‌كند فرضيه چگونگي انجام آنرا بيان مي‌كند مسئله مشخص مي‌كند كه محقق بايد چه كاري انجام دهد وفرضيه مشخص مي‌كند كه چگونه بايد انجام شود و به تعبير يكي جاي را نشان مي دهد و يكي راه را

تعاريف فرضيه

1-پاسخ محقق به مسئله (سوال) حدس وگمان زيرگانه علمي براي نتيجه تحقيق

2-راه حل موقت براي يك مشكل

3-استناج منطقي كه يك سلسله مفاهيم با توجه به تئوريهاي رايج

منابع فرضيه

1-مطالعه درآداب ورسوم فرهنگ جامعه

2-مطالعه تئوريهاي علمي

3-تجارب شخصي

اساس فرضيه

1-فرضيه هاي كه براساس تجارب غيرعلمي قبلي ايجاد شده است

2-فرضيه هاي كه جنبه ايده يي و يا خيالي دارد

3-فرضيه هايي كه رابطه علت و معلولي و يا هم بستگي را نشان مي دهد

نقش فرضيه در تحقيق

فرضيه ها براي پديده ها تبيين آزمايشي فراهم مي آورد وموجب افزايش معرفت علمي مي‌شود

فرضيه نشانگر انتظار پژوهش گر درباره رابطه بين متغيرهاي يك پديده است

فرضيه مجموعه فعاليتهاي اجرايي آموزش را تعيين مي‌كند

فرضيه چارچوبي براي گزارش نتايج پژوهش فراهم مي آورد

استدلالهاReasoning 

استدلال عبارت است از تمسك فكري به اطلاعاتي كه انديشه را براي كشف مجهول راهنمايي كند به عبارتي استدلال يعني كشف مجهولي توسط يك يا چند معلوم

انواع استدلال

استدلال قياسي Dedactive Reas

استدلال استقرايي Inductive Rea(از جزء به كل)

استدلال قياسي:

نخستين روشي كه در استدلال به ارسطو و يونانيها نسبت داده شده است روش قياسي است اين روش كه به آن روش منطقي نيز گويند اولين روشي بود كه بين فلاسفه مرسوم شد.

استدلال قياسي يك رابطه منطقي بين كبري و صغري ونتيجه برقرار مي نمايد

كبري فرض مسلمي است كه اساس يك سري عقايد و ياحقايق ماوراء‌طبيعه شناخته شده است ورابطه اي را نشان مي دهد

صغري بيانگر رابطه كوچكتري است كه حالت خاصي از كبري است ودرك رابطه بين اين امر به يك نتيجه غيرقابل اجتناب مي انجامد

مثال همه انسانها فاني هستند (كبري)

سقراط يك انسان است (صغري) <- سقراط فاني است (نتيجه غيرقابل اجتناب)

همه فلزات در حرارت منبسط مي‌شود (كبري)

آهن يك فلز است (صغري) <- آهن در حرارت منبسط مي‌شود(نتيجه)

استدلال قياسي استنتاج يك فرضيه جزيي از يك حكم كلي

شروط استفاده از روش قياسي

1-كبري وصغري بايد درجاي صحيح قرار گيرند

2-محقق كاربرد استدلال قياسي را بداند

3-متمم صغري بايد با توجه به موضوع كبري مشخص شود

4-موضوع صغري بايد هميشه جزيي از موضوع كبري باشد

كاربرد استدلال قياسي

براي تنظيم فرضيه ميتواند مورد استفاده قرار گيرد وبه عبارتي همانطور كه توضيح داده خواهد شد نتايج حاصل از اين روش نمي تواند به عنوان يك نتيجه و راهكار نهايي پيشرفته شود.

مثال همه ايرانيها مهمان نواز هستند(ص)     همه ايرانيها مهمان نواز هستند(ص)

جانسون مهمان نواز است(غ)             جانسون ايراني است(ص)

جانسون ايراني است(غ)             جانسون مهمان نواز است(ص)

با توجه به مثال فوق بعضا در روش قياسي اشتباه و خطا پيش مي آيد به منظور استفاده مطلوب از روش قياسي بايد

1-قانون يا اصل كلي (كبري) صحيح و درست باشد.

2-بايد قانون واصل كلي به واحدهايي تعميم داده شود كه درچارچوب قانون يا اصل كلي بگنجد

قبول كبري ناقص يا نادرست كه برعقايد كهنه جزئي وغيرقابل اعتماد مبتني باشد ويا اينكه فرد شروط لازم در كاربرد اين روش را رعايت نكرده باشد به نتايجي نادرست خواهد رسيد از اين رو فردي به نام فرانسيس بيكن براي جلوگيري از لغزش وخطاهاي ناشي از روش قياسي از كابرد مستقيم مشاهده پديده ها طرفداري كرد در اين روش پديده ها در موارد جداگانه مورد مشاهده و بررسي قرار گرفته و از طريق آن به تعميم واستنتاج مي‌توان دست يافت اين روش حركت از جزء به كل را روش استقرايي مي نامند

شروط لازم براي روش استقرايي

1-بايد مشاهدات به طور صحيح تنظيم وثبت شوند واطلاعات درست از ميان جامعه اي انتخاب شود كه مورد نظر محقق است.

2-بايد مشاهدات كافي براي پوشش همه جانبه باشد

3-بايد مشاهدات بدرستي نمونه هاي مورد نظر را ارائه دهند

4-نتايج بايد در ارتباط موضوع وعنوان تحقيق باشد واز كلي گويي پرهيز شود

5-روش تحقيق علمي بايستي يك روش قياس استقرايي باشد

مراحل تحقيق علمي( جان ديوني Johe Dewey)

1-تعريف با بيان مسئله

2-بررسي مباني و ادبيات تحقيق

3-ساختن فرضيه

4-جمع آوري داده ها و طبقه بندي آنها

5-تجزيه وتحليل داده ها

6-نتيجه گيري وارائه پيشنهادات

آشنايي به راه وروش كسب مجهولات 56 ص,